Leonard Cohen - Hallelujah

Leonard Cohen was na de afronding van zijn school in 1951 voornemens om carrière te maken als dichter, maar dat leverde (te) weinig financieel succes op. In 1966 ging hij op 32-jarige leeftijd de overstap maken naar de muziekwereld en het was direct raak; de track "Suzanne" werd weliswaar geen hit voor hém, maar in de jaren daarna werd het lied diverse keren gecoverd. In Nederland met veel succes, want Herman van Veen haalde in 1969 met een Nederlandstalige versie de vierde plaats in de Top 40. Door de hoeveelheid covers genereerde Leonard Cohen de financiële inkomsten die hij miste in zijn literaire loopbaan. En toch viel de opbrengst van "Suzanne" volledig in het niet met de plaat waar Leonard Cohen het meest aan herinnerd zal worden: "Hallelujah".

"Suzanne" is de eerste track van Leonard Cohens debuutalbum Songs of Leonard Cohen, dat in 1967 verscheen. Dat album werd het meest succesvol in 1967, waar het de vierde plaats haalde in de albumhitlijst. De twee daaropvolgende albums Songs from a Room en Songs of Love and Hate werden eveneens goed verkocht. In 1971 werden tracks van het album Songs of Leonard Cohen gebruikt in de door Robert Altman (1925-2016) geregisseerde film McCabe & Mrs. Miller, dat een van de meest gewaardeerde westernfilms aller tijden is.

In de jaren daarna stapte Leonard Cohen steeds meer van folkmuziek af en experimenteerde hij met jazz, mediterraanse muziek en melancholische poprock. Na 1979 nam Cohen een sabbatical om meer tijd door te brengen met zijn kinderen in Zuid-Frankrijk. Zijn eerste wapenfeit na deze pauze was het album Various Positions en daarin was een totaal andere Leonard Cohen te horen dan in de jaren 60 en 70. Hierin kreeg Jennifer Warnes (later bekend van "(I've Had) The Time of My Life") een belangrijke rol als tweede stem. Er werd gebruik gemaakt van synthesizers en hij had sinds dit album de extreem zachte, diepe stem waar hij vandaag de dag nog steeds aan herinnerd wordt. Niet in de laatste plaats omdat hij met deze stem zijn bekendste lied zong: "Hallelujah".

Van "Hallelujah" heeft Leonard Cohen ongeveer tachtig coupletten geschreven met rijmschema aacbbc. Vijftien daarvan haalden de albumversie en in liveoptredens maakt hij voor elke vertolking van "Hallelujah" een andere selectie van coupletten. Het laatste woord van elk couplet is 'hallelujah'. De derde strofe eindigt op 'you', voorafgegaan door een werkwoord dat op de oe(w)-klank eindigt. Waar de Hebreeuwse term in christelijke kringen vooral wordt gebruikt bij uitdrukkingen van vreugde, heeft het woord in het lied van Leonard Cohen een veel donkerdere ondertoon. In "Hallelujah" wordt vaak verwezen naar Bijbelse verhalen van Samuel, David, Batseba, Simson en Delila. Over de naam van God zingt Cohen dat hij die niet weet en dat het niet aan anderen is om te oordelen of iemand Zijn naam is en wat die naam dan is. Met It doesn't matter which you heard / the holy or the broken Hallelujah spreekt Cohen de boodschap uit dat er verschillende soorten halleluja's zijn en dat elke soort dezelfde waarde heeft.

Die laatste boodschap bleek uit de enorme hoeveelheid covers die gemaakt zijn van "Hallelujah". Het begon bij John Cale, voormalig lid van The Velvet Underground. De Welshman zag Leonard Cohen live optreden en vroeg hem om alle coupletten van "Hallelujah" te sturen. Cale kreeg vijftien pagina's aan coupletten als antwoord en hij selecteerde de coupletten die een sfeer van soberheid en oprechtheid het beste kon ondersteunen. Cales versie werd in 2001 gebruikt in de animatieserie Shrek, waarmee "Hallelujah" voor het eerst echt mainstream ging.

Jeff Buckley hoorde op zijn beurt de versie van Cale en besloot er weer zijn eigen draai aan te geven. Buckley noemde zijn eigen versie 'een hallelujah naar het orgasme'. Buckley werd in zijn leven nooit herinnerd aan diens versie van "Hallelujah". In 1997 verdronk de Amerikaanse singer-songwriter op 30-jarige leeftijd, waarna het nog lang duurde voordat zijn cover werd opgepikt. In 2004 dook Jeff Buckley's "Hallelujah" opeens op in de 500 Greatest Songs of All Time van Rolling Stone. In 2007 werd het uitgebracht als single en kwam het in Noorwegen zelfs in de top 10 terecht. Aan het einde van het jaar bereikte "Hallelujah"van Jeff Buckley nummer 943 in de Radio 2 Top 2000.

In de jaren daarna nam het lied "Hallelujah" een prominente plek in in het collectieve geheugen. In Nederland is dat vooral veroorzaakt door Lisa, die in 2009 met haar cover van "Hallelujah" de talentenjacht X Factor won. Zij gebruikte alleen de eerste twee coupletten en het laatste couplet van het origineel, waarbij het laatste couplet door Lisa werd gebruikt als bridge. Lisa stond in totaal vier weken op nummer 1 en aan het einde van 2009 werd de impact van haar vertolking van "Hallelujah" duidelijk in de Top 2000.

Opvallend was toen dat Lisa zelf niet de bekendste allertijdenlijst van Nederland haalde met "Hallelujah", maar Leonard Cohen en Jeff Buckley wel. Cohen kwam op nummer 1838 terecht en Buckley keerde na een jaar afwezigheid in 2009 terug op nummer 51. In 2010 bereikte Lisa alsnog de Top 2000 en sindsdien staat ze structureel in de bovenste helft van de lijst. Tot en met 2015 was de versie van Buckley het hoogst genoteerd, maar Cohen stootte hem van de troon na diens overlijden in 2016.

"Hallelujah" in de Top 2000 vanaf 2009

artiest	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018
Leonard Cohen	1838		163	142	173	154	188	29	98	127
Jeff Buckley	51	60	73	68	78	99	101	91	114	147
Lisa		409	296	393	458	593	761	807	896	765

"Hallelujah" is ongeveer tweehonderd keer gecoverd. Alexandra Burke won er in 2008 de Britse versie van The X Factor mee en de operagroep Il Divo maakte een Spaanstalige cover. Tijdens het Amerikaanse benefietconcert Hope for Haiti Now naar aanleiding van de aardbeving in 2010 in Haìti die honderdduizenden mensenlevens kostte, brachten Justen Timberlake en Matt Morris een cover van "Hallelujah" ten gehore. Leonard Cohen zei later zelf dat "Hallelujah" naar zijn mening te vaak is gezongen.

Na "Hallelujah" bleef Leonard Cohen een relevante artiest in de muziekwereld. In 1987 bracht Jennifer Warnes het album Famous Blue Raincoat: The Songs of Leonard Cohen uit, waarna de populariteit van Cohen in stand bleef. Hij kwam niet in de hitlijsten, maar zijn wereldtournees gaven aan dat hij zeker populair was. In 1990 werden tracks van hem gebruikt in de film Pump Up the Volume, waardoor ook een jonger publiek in aanraking kwam met de muziek van Leonard Cohen. De laatste wereldtour van Cohen was in 2013 en op 20 september 2013, één dag voor zijn 79ste verjaardag, gaf hij in de Ziggo Dome in Amsterdam zijn laatste concert in Nederland.

Op 7 november 2016 overleed Leonard Cohen op 82-jarige leeftijd. Twee weken daarvoor bracht hij zijn laatste album You Want It Darker uit, waarin vaak naar God en de dood werd gerefereerd. Het album werd dan ook vaak vergeleken met Lazarus van David Bowie uit januari 2016, dat ook een aankondiging van diens overlijden bleek te zijn. Bij Cohen lag dat echter anders. Hoewel er op het album werd gezongen over het einde, was Leonard Cohen in tegenstelling tot David Bowie niet terminaal ziek tijdens het opnemen van het album. Cohen overleed in zijn slaap aan de gevolgen van een val in zijn huis in Los Angeles. Voor die val was hij samen met zijn zoon Adam een album aan het opnemen. Adam Cohen verklaarde in september 2018 dat hij het album ging afronden en dat hij hoopte dat het in 2019 zou verschijnen.

Met het overlijden van Leonard Cohen was een zeer gewaardeerde muzikant heengegaan. Hoewel zijn muziek duidelijke christelijke invloeden had, week de populariteit uit tot ver buiten de christelijke stroming. Het lied "Hallelujah" wordt nog steeds heel vaak gecoverd, waardoor hij voorlopig nog niet in de vergetelheid zal geraken.